Kroniekschrijvers zijn de bloggers van hun tijd
In gesprek met Erika Kuijpers Docent vroegmoderne geschiedenis
Het weer, de graanprijzen, het nieuws uit de krant, lokale hoogte- en dieptepunten of de gevolgen van een overstroming; het is een kleine greep uit de onderwerpen die vroegere kroniekschrijvers de moeite waard vonden om voor het nageslacht vast te leggen.
“Kroniekschrijvers zijn de bloggers van hun tijd”, zegt Erika Kuijpers. “Het waren gegoede burgers, vaak mannen, die zichzelf belangrijk genoeg achtten om de lokale geschiedenis op te schrijven.” Voor Kuijpers en haar team vormden de kronieken de basis van een uniek project. Hierbij maakten ze gebruik van automatische handschriftherkenning. Daarvoor werd een computermodel getraind met door vrijwilligers getranscribeerde teksten. Zo ontstond een online dataverzameling met meer dan 22 miljoen woorden, ruim 200 kronieken die voor iedereen, integraal, doorzoekbaar zijn.
Kijk naar deze video om te zien hoe het project is opgezet:
Monnikenwerk
“Dit was twintig jaar geleden niet mogelijk geweest", vertelt Kuijpers. “Alleen al het scannen met een mobiele telefoon maakte het werk zoveel makkelijker en de handschriftherkenning heeft ons enorme tijdwinst opgeleverd.”
Het team gebruikte de dataverzameling om erachter te komen hoe de vroegmoderne mens met nieuwe kennis omging. “Het mooie van kronieken is dat ze heel lang hebben bestaan”, vertelt Kuijpers. “Daardoor konden we de periode 1500-1850 in beeld brengen en zijn we echt dichter bij de belevingswereld van mensen gekomen.”
Het ouderwetse handwerk speelde daarbij nog een grote rol. “De vrijwilligers hebben de informatiebronnen van de kroniekschrijvers voor een deel van het corpus handmatig geannoteerd. Dat was monnikenwerk, maar nodig om de dataverzameling te kunnen gebruiken.”
“Twintig jaar geleden was dit onderzoek onmogelijk geweest.”
Fake news
Over de resultaten kan Kuijpers nog niet het achterste van haar tong laten zien. “We hebben twee promovendi die hun onderzoeksresultaten nog moeten presenteren. Wat ik wel kan zeggen is dat grote, nieuwe wetenschappelijke inzichten uit de 17e en 18e eeuw maar heel geleidelijk het wereldbeeld van mensen veranderen en dat oude verklaringsmodellen voor bijvoorbeeld natuurverschijnselen, waarin de hand van God nadrukkelijk aanwezig is, prima te combineren blijken met nieuwe natuurwetenschappelijke.
Verder is het bijzonder om te zien hoeveel de rol van de media lijkt op die van vandaag de dag. In tijden van crisis komt een enorme geruchtenmachine op gang en is er veel fake news. De behoefte aan autoriteit en betrouwbare informatiebronnen is heel groot en je ziet dat mensen klagen over alle onzin die rondgaat. Ze hebben last van wat wij nu information overload noemen en dan zie je dat orale bronnen nog steeds superbelangrijk zijn. Mensen die je vertrouwt.”
“Handschriftherkenning heeft ons enorme tijdswinst opgeleverd.”
Toekomst
“Het liefst wil ik dat de kronieken worden ingebouwd in de groeiende infrastructuur voor de Humanities, dat wordt doorgegaan met het ontsluiten ervan. Voor linguïsten bijvoorbeeld is deze online dataverzameling superinteressant. Omdat het heel veel taalvariatie bevat, over een lange periode gaat en over heel veel regio’s. Er kan nog materiaal aan worden toegevoegd.” Ze eindigt met de woorden: “Het is natuurlijk fantastisch dat we dit kunnen doen en toekomstige taalmodellen zullen archiefmateriaal nog beter kunnen lezen.”
Over Erika Kuijpers
Erika Kuijpers doceert vroegmoderne geschiedenis van Nederland. Ze is coördinator van de master Geschiedenis en coördineert de minor Digital Humanities and Social Analytics. In 2005 promoveerde ze op Migrantenstad. Immigratie en sociale verhoudingen in zeventiende-eeuws Amsterdam. Kuijpers is redactielid van Geschiedenis Magazine.
alumnimagazine voor geesteswetenschappers juni 2024