“Filosofie geeft woorden aan mijn gedachten.”
Interview
Nina van Egmond Programmamanager VluchtelingenWerk Nederland
De toevallige vondst van een filosofieboek in een kastje in Bangladesh was, achteraf gezien, het begin van een tweede carrière voor Nina van Egmond. De docent verpleegkunde zou uiteindelijk promoveren op het belang van menselijke waardigheid voor migranten. Sinds 2017 is ze programmamanager bij VluchtelingenWerk. “Vooruitgang verandert onze leefwereld, maar het is niet per definitie een verbetering.”
Het gevonden boek was geschreven door de Franse filosofe Simone Weil en heette Waiting on God. “Na het lezen van dit boek wist ik dat ik Filosofie wilde studeren. Ik had voor mijn gevoel te weinig woorden tot mijn beschikking om uit te drukken wat ik ervoer, zoals de machtsstructuren, historische en culturele processen die achter gezondheidsproblematiek schuilgaan. Filosofie geeft woorden aan mijn gedachten. Het heeft me geleerd te reflecteren en uit te zoomen, zodat het bredere plaatje zichtbaar wordt.”
“Met een Nederlands paspoort kun je erop vertrouwen dat vertrek en terugkeer altijd mogelijk zijn.”
Jongleren
In Bangladesh leerde Nina haar man Joost kennen. Samen kregen ze drie kinderen en wisselden zij het wonen in Nederland af met periodes in Indonesië en Dubai. Door deze verhuizingen was het steeds jongleren tussen werk, zorg en studie. “Het leerde mij ook het belang van democratie en een sociaal vangnet. En ik ervoer wat het betekent om als gast in het land van een ander te wonen, al was mijn situatie er een van luxe. Met een Nederlands paspoort kun je erop vertrouwen dat vertrek en terugkeer altijd mogelijk zijn.”
Foto's: Yvonne Compier
Foto's: Yvonne Compier
“Werk is van groot belang voor vluchtelingen.”
Praktijkstage
In Indonesië combineerde Nina werk voor Rahima – een kenniscentrum voor vrouwenrechten binnen de Islam - met een onderzoeksstage voor haar master Filosofie. “Een praktijkstage leert je de vertaalslag te maken tussen theorie en praktijk en dat is belangrijk. Streef niet per se alleen een academische carrière na is dan ook mijn advies aan studenten.”
Menselijke waardigheid
In Dubai begon Nina als buitenpromovendus aan haar promotieonderzoek dat in 2021 leidde tot het proefschrift On Foreign Grounds: Rethinking work rights and political rights of non-members in the framework of human rights based on non-humiliation. “Ik heb menselijke waardigheid onderzocht en daarvoor een ondergrens vastgesteld: non-humiliation, geen vernedering. Met een focus op migranten onderzocht ik de vraag of het huidige pakket aan mensenrechten voldoende bescherming biedt tegen vernedering. Ik kwam tot de conclusie dat het recht om van nationaliteit te veranderen en het recht op werk sterker verankerd moeten worden in het internationaal recht om situaties van vernedering te kunnen voorkomen.”
Werk
Inmiddels werkt Nina ruim zeven jaar bij VluchtelingenWerk Nederland. Sinds de Russische inval in Oekraïne is ze programmamanager kennisontwikkeling en informatievoorziening. “Vluchtelingen uit Oekraïne hebben vanaf hun aankomst in Nederland direct toegang tot de arbeidsmarkt. Hieruit kunnen belangrijke lessen worden getrokken voor vluchtelingen die van elders komen. Zij krijgen, in vergelijking met Oekraïners, veel meer te maken met bureaucratische obstakels.
“Het is moeilijk om het onderwerp migratie te verbinden aan vooruitgangsdenken.”
Werk is van groot belang voor vluchtelingen. Het is vaak de enige bron van zelfvoorziening die zij met zich mee kunnen nemen op hun vlucht. Maar werk alleen is niet voldoende om elders een nieuw thuis te kunnen opbouwen. Oekraïners worden geconfronteerd met grote onzekerheid over hun toekomst. Wat gebeurt er bijvoorbeeld met hen als na 4 maart 2025 de tijdelijke bescherming ophoudt? Het is een voorbeeld van de enorme invloed die beleidsmakers hebben op het persoonlijke leven van individuele mensen. Zonder dat zij kunnen plaatsnemen aan de tafel waar de beslissing wordt genomen.”
Foto's: Yvonne Compier
Foto's: Yvonne Compier
“Het is moeilijk om het onderwerp migratie te verbinden aan vooruitgangsdenken,” vervolgt Nina. “De afgelopen jaren is het debat rondom migratie steeds verder verhard. Waar we de val van de Berlijnse muur vierden als symbool van vrijheid, bouwen we nu muren om Europa. Steeds geavanceerdere grensbewaking veroorzaakt onnoemelijk leed, kijk naar het aantal mensen dat sterft in de Middellandse Zee. Vooruitgang verandert onze leefwereld en hoe we naar de wereld kijken. Soms levert dat winst op, soms ook een verarming. Het is belangrijk dat ontwikkelingen gepaard gaan met een discussie over het goede dat we nastreven. Daarin zit de meerwaarde van Geesteswetenschappen: afstand nemen van de waan van de dag, oorzaak en gevolg scherp krijgen, de verschillende perspectieven op de werkelijkheid verbinden met de waarden die we belangrijk vinden. Zelf denk ik regelmatig aan een spreuk van Loesje, de filosoof in ons allemaal: “Streef onbekommerd naar het ideale.” De uitdaging zit niet alleen in het ideale, maar ook in het onbekommerd zijn; dat we ons verlangen naar het goede vertalen in wat we doen en in hoe we dat doen.”
"De uitdaging zit niet alleen in het ideale, maar ook in het onbekommerd zijn."
VluchtelingenWerk
Vluchtelingen zijn huis en haard ontvlucht vanwege oorlog, politiek geweld, seksuele geaardheid, afkomst of religie. VluchtelingenWerk ondersteunt deze vluchtelingen van het moment dat ze worden opgevangen in Nederland totdat ze zelfstandig hun weg hebben gevonden. Ze doen dat met een netwerk van locaties, medewerkers en vrijwilligers. VluchtelingenWerk is één landelijke stichting en is actief in alle asielzoekerscentra en in driekwart van de gemeenten in Nederland.
alumnimagazine voor geesteswetenschappers juni 2024