Column
Désanne van Brederode
(Geen) idee
Dat het krijgen of hebben van een idee niets te maken heeft met de Plato’s Ideeënleer, mocht ik al in mijn eerste studiejaar leren. Het onderscheid tussen filosofische ideeën, opgevat als transcendente, perfecte, onveranderlijke concepten of ‘Vormen’, en ideeën in de zin van meningen, plannen of invallen, is op te maken uit het lidwoord ervoor. Er werd bijvoorbeeld gesproken over de idee van een onsterfelijke ziel – en over het idee om de faculteitsvereniging nieuw leven in te blazen. Helder en zinvol.
"Filosoferen is een praktijk, idealiter zelfs een kunstvorm."
Totdat ik Connie Palmen in interviews vaak ‘de idee’ hoorde gebruiken, waar ze ‘het idee’ bedoelde: ‘De idee voor deze roman ontstond…’ Er zijn meer mensen die er met dit soort (foutieve!) gewichtigdoenerij impliciet op te wijzen dat ze filosofie hebben gestudeerd. En dús filosoof zijn. Alweer zo’n fout.
Ook ik ben afgestudeerd in de wijsbegeerte en kan hierdoor enigszins uit de voeten met filosofische beschouwingen van anderen. Ze met elkaar en met de actualiteit in gesprek brengen en hierdoor soms iets zien wat anderen ontgaat of er eerst al vragen bij stellen.
Maar een filosoof? Dat is iemand die met toewijding en precisie ideeën opheldert en uitwerkt, in onderlinge samenhang. Waarbij hij niet aflatend denkt over de activiteit van het denken, en dit terwijl hij denkt. Een project en leerschool zonder einde.
Anderen mogen vaststellen of iemand filosoof is, of was, of gewoon knap omging met de ideeën van hen die zich wél echte denkers betoonden - niet alleen inhoudelijk, maar ook in het ‘hoe’. In de wijze waarop, en de inzet waarmee er werd gedacht.
Filosoferen is een praktijk, idealiter zelfs een kunstvorm. De idee en het idee kunnen beide materiaal zijn. Mixed media. Zolang je de materialen en het ambacht door en door kent en almaar beter wilt leren kennen, al doende. Ook of juíst buiten werktijd, collegezaal, studeerkamer. Het tegendeel van vrijblijvend mijmeren en brainstormen én niet gericht op succes.
Er zijn bedrijven die met verve ‘de filosofie’ achter hun producten presenteren en soms wordt filosofie verkocht als veredelde zelfhulp, een pakketje antwoorden bij levensvragen… Erosie, inflatie van een onbeschermde term. Zomaar een ideetje: misschien moet de idee filosofie weer eens grondig worden bevraagd.
Désanne van Brederode (1970) is schrijver, filosoof en essayist. In 1996 behaalde ze haar doctoraal in de Wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit.
alumnimagazine voor geesteswetenschappers december 2022